HORYZONT MARS tym razem o ochronie środowiska kosmicznego
24 i 25 października 2024 r. w Instytucie Politologii odbywała się konferencja multidyscyplinarna pt. Środowisko kosmiczne i naturalne środowisko Ziemi. Ochrona, zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo i współzależność. Było to już trzecie tego typu wydarzenie odbywające się pod wspólnym hasłem HORYZONT MARS. Organizatorzy mają na uwadze zarówno wymianę informacji pomiędzy przedstawicielami różnych dyscyplin naukowych jak i integrację rozproszonych jak dotąd środowisk naukowych zajmujących się kosmosem. Tym razem konferencja była poświęcona coraz bardziej palącemu problemowi skutków ubocznych eksploracji kosmosu jakie pojawiają się zarówno na orbitach Ziemi jak i coraz częściej na Księżycu, a przyszłości również na Marsie i innych ciałach niebieskich. Motyw niepopełniania w kosmosie błędów towarzyszących rozwojowi Ziemi przewijał się przez całą konferencję począwszy od otwierającej ją debaty otwarcia (Wpływ człowieka na środowisko kosmiczne. Między odpowiedzialnością a zachłanności), a skończywszy na zamykającym ją mającym również charakter dyskusyjnego panelu zamknięcia (Etyka ekspansji kosmicznej). Nie zabrakło trudnych pytań dotyczących tego czy mamy prawo kolonizować kosmos. Pojęcie kolonizacji okazało się kontrowersyjne.
W części konferencji pomiędzy obydwiema debatami odbywały się panele tematyczne o charakterze techniczno-biologicznym, politologiczno-europeistycznym, geologiczno-planetologicznym, prawniczo-etycznym, politologiczno-międzynarodowym, a nawet technologiczno-politologicznym. Pojawiły się w nich wystąpienia rodem z różnych dyscyplin wiedzy prezentujące miedzy innymi założenia polskiej misji marsjańskiej (prof. Jan Dziuban z Politechniki Wrocławskiej), a także polskiej misji księżycowej (mgr. Inż. Jeremiasz Merkel z Polskiej Agencji Kosmicznej). Zaprezentowane zostały także referaty dotyczące hodowli pozaziemskich ekstremofili (dr Weronika Urbańska z Politechniki Wrocławskiej, mgr inż. Ewa Borowska z Extremo Technologies) oraz systemów akwaponicznych łączących w sobie uprawę wodną z hodowlą ryb (mgr. inż. Mikołaj Gąbka z Akademii Głórniczo-Hutniczej). W ten sposób konferencja wykazała wszechstronną użyteczność odnośnych badań również pod kątem ochrony środowiska ziemskiego i rekultywacji terenów trudno dostępnych na naszej planecie zgodnie z hasłem: kosmos dla Ziemi.
Sporo miejsca poświęcono również badaniom geologicznym środowiska kosmicznego w tym Księżyca (dr Anna Łosiak z Instytutu Studiów Geologicznych PAN, prof. Tadeusz Przylibski (Politechnika Wrocławska) i mikrometeorytom (dr inż. Grzegorz Ziemniak z Uniwersytetu Wrocławskiego). W przypadku HORYZONTU MARS była to kontynuacja wcześniej zapoczątkowanych wątków związanych z eksploracją i eksploatacją Srebrnego Globu. Organizatorzy głównie w postaci Mars Society Polska mają bowiem ambicję promowania w sektorze kosmicznym w Polsce tematów wschodzących, jak zaproponowane już 2 lata wcześniej komercyjne wykorzystanie Księżyca, co już stało się udziałem wrocławskich uczonych z Uniwersytetu Przyrodniczego. Motyw przewodni tej konferencji, w postaci wychodzącej poza same tylko orbity Ziemi ochrony środowiska kosmicznego zyskuje coraz bardziej na popularności wśród badaczy i firm komercyjnych, w tym zwłaszcza start-upów.
Tytułowe zagadnienie zrównoważonego rozwoju środowiska kosmicznego budzi też spore zainteresowanie przedstawicieli nauk politycznych oraz nauk prawnych. Tym bardziej, iż zagadnienie to wiąże się zarówno z kwestiami bezpieczeństwa, jak i koresponduje z napiętą obecnie sytuacją międzynarodową i niemal już otwartym wyścigiem zbrojeń w kosmosie. Drugiego dnia pojawiła się zatem cała gama referatów dotyczących bezpieczeństwa i militaryzacji kosmosu (dr hab. Rafał Kopeć i dr Tomasz Wójtowicz z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, dr Ridwan Biriiev z Uniwersytetu Warszawskiego). Na konferencji wygłoszono również referaty poświęcone kwestiom międzynarodowej rywalizacji o Księżyc (dr Agnieszka Zaręba z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), zastosowania systemów satelitarnych do wsparcia zażądania granicami Unii Europejskiej (dr Anna Szachoń-Pszenny z KUL), współpracy państw Grupy Wyszehradzkiej w sektorze kosmicznym (dr Aneta Bąk-Pitucha z KUL), europejskim inicjatywom na rzecz zrównoważonego kosmosu (dr hab. Bartosz Smolik). Podjęte zostało także zagadnienie perspektyw współpracy amerykańsko-rosyjskiej w przestrzeni kosmicznej po wybuchu konfliktu w Ukrainie (prof. Paweł Frankowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego). Sporą atrakcją pierwszego dnia konferencji była prezentacja łazika Scorpio zbudowanego przez studentów z Politechniki Wrocławskiej z koła naukowego OFF-ROAD.
Drugiego dnia konferencji problem militaryzacji kosmosu pojawił się również w niektórych referatach prawników. W tym kontekście ukazany został problem włączenia spod regulacji międzynarodowych aktywności wojskowej, a także wykonywania misji wojskowych przez podmioty prywatne (prof. Katarzyna Malinowska z Akademii Leona Koźmińskiego). Inne referaty dotyczyły natomiast działań na rzecz bezpieczeństwa ekologicznego kosmosu, a pośrednio również Ziemi (prof. Dagmara Kuźniar), produkcji kosmicznej jako czynnika w tworzeniu prawa astrogórniczego (mgr Kamil Muzyka z portalu „Prawo i Kosmos”), stosowania praw człowieka w kosmosie i sektorze kosmicznym (dr hab. Zuzanna Kulińska-Kępa z Uniwersytetu Warszawskiego). Pojawił się także referat dotyczący mitologii kosmicznej autorstwa dr hab. Barbary Rogowskiej (Uniwersytet Wrocławski).
Konferencja objęta została patronatem honorowym Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polskiej Agencji Kosmicznej, Centrum Badań Kosmicznych PAN, Marszałka Województwa Dolnośląskiego. Była też współfinansowana przez Wrocławskie Centrum Akademickie. Jej organizatorami było stowarzyszenie Mars Society Polska, Instytutem Politologii UWr, Polskie Towarzystwo Studiów Europejskich o. Wrocław oraz Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych o. Wrocław. Przy konferencji czynnie też pomagała grupa wolontariuszy, czyli studentów z kilku kierunków, którym organizatorzy przesyłają w tym miejscu podziękowania.
Fot. Paweł Piotrowski/UWr
